Antiopella cristata

Antiopella cristata (Delle Chiaje, 1841)

Antiopella cristata por Enric Madrenas

Taxonomía
 

Superdomain

Biota  

 

Kingdom

Animalia  

 

Phylum

Mollusca  

 

Class

Gastropoda  

 

Subclass

Heterobranchia  

 

Infraclass

Euthyneura  

 

Subterclass

Ringipleura  

 

Superorder

Nudipleura  

 

Order

Nudibranchia  

 

Suborder

Cladobranchia  

 

Superfamily

Proctonotoidea  

 

Family

Janolidae  

 

Genus

Antiopella  

 

Species

Antiopella cristata  (Delle Chiaje, 1841)

 
 Clasificación según Bouchet et al. (2017)
Fuente taxonómica: World Register of Marine Species (AphiaID: 162687).
Sinónimos

  • Antiopa splendida Alder & Hancock, 1848
  • Janolus cristatus (Delle Chiaje, 1841)
  • Eolidia cristata Delle Chiaje, 1841
  • Eolis cristata Delle Chiaje, 1841 (original)
  • Janus spinolae Vérany, 1846

Nota taxonómica: Un estudio publicado por Pola, Hallas y Gosliner (2019) intenta abordar las incertidumbres que históricamente presentaban los miembros de la familia Proctonotidae, analizando cuatro especies aparentemente no descritas de Madrellidae y Proctonotidae del Indo-Pacífico mediante detalladas técnicas morfológicas y moleculares. Los resultados, aunque no son totalmente concluyentes debido a que no se han podido analizar muestras de todos los grupos implicados, indican claramente que debe reinstaurarse la familia Janolidae eliminando, de hecho, su sinonimia con la familia Proctonotidae. Dentro de los Janolidae habría dos clados bien soportados: uno que incluye las especies con ceratas lisas que se encuentran en los océanos Atlántico y Pacífico Oriental, entre los que se halla la especie Janolus cristatus que, junto con otras especies, conformarían el género Antiopella y, por otro lado, un clado hermano que incluiría otras especies que tradicionalmente pertenecen a los géneros Janolus Bergh, 1884 y Bonisa Gosliner, 1981. Un resumen más detallado del trabajo puede leerse en la página de VIMAR.

Descripción
Este nudibranquio suele medir alrededor de 25 mm de longitud aunque se ha citado un tamaño máximo de 80 mm. El cuerpo es de coloración general marrón claro bastante translúcido, dejando ver en su interior algunos órganos internos y las prolongaciones de la glándula digestiva. El dorso está recorrido desde la cola por 1 línea longitudinal blanca, irisada algunas veces de azul, que en la zona anterior del dorso se bifurca en dos. La paredes laterales del cuerpo pueden tener también manchas de la misma tonalidad. Los rinóforos son del mismo color que el cuerpo y tienen laminillas muy oblicuas, el ápice es blanquecino. Las bases alaminares de los rinóforos salen juntas del dorso de la cabeza y entre ellas existe una estructura denominada carúncula nucal de color marrón y de superficie rugosa cuya misión parece ser  de tipo sensorial. Los ojos se encuentran en la base de cada rinóforo. Lo más característico de esta especie es la existencia de numerosas papilas o cerata en el dorso que la hacen parecer un nudibranquio eolidáceo. Sin embargo, estas papilas se presentan alrededor de todo el cuerpo, incluida la zona anterior de la cabeza, y aunque tienen ramificaciones de la glándula digestiva en su interior carecen de cnidosaco en su extremo, como tienen los eolidáceos. Las papilas son alargadas, algo más abombadas en su región central, y son translúcidas, con el ápice de color blanco-azulado. Son contráctiles, pudiendo alargarse o encogerse adquiriendo una forma globosa, según el estado del animal. Las papilas que nacen más cerca del pie son mucho más pequeñas que las situadas más dorsalmente. En el interior de cada papila se observa la ramificación de la glándula digestiva en forma de un cordón fino recto de color marrón, que en su extremo más apical se ramifica. El ano se encuentra en el extremo de una papila anal cilíndrica, blanquecina y translúcida que se encuentra situada en la zona dorsal y posterior del cuerpo; el borde superior de la papila anal está ligeramente lobulado.

Biología
Esta especie vive en paredes rocosas bien iluminadas entre 10 y 45 m de profundidad (Đani Iglić, com.pers.). Ocasionalmente aparece bajo piedras o a menor profundidad. En general se suele encontrar en las cercanías o sobre diferentes especies de briozoos, de los que se alimenta. En la bibliografía se ha citado como substrato o alimento de esta especie a briozoos como Alcyonidium gelatinosum, Bicellariella ciliata, diferentes especies de Bugula (B. avicularia, B. flabellata, B. neritina, B. turbinata) y Cellaria sp. La puesta está constituida por un cordón largo y fino colocado de manera ondulada; los huevos tienen un tamaño de unas 80 micras y son de color rosado, habiendo varios de ellos en una misma cápsula ovígera. Cuando los animales son molestados son capaces de autotomizar las papilas, que siguen contrayéndose y estirándose después de desprenderse del cuerpo posiblemente como mecanismo defensivo. Frecuentemente los ejemplares de A. cristata tienen como ectoparásito al copépodo Doridicola agilis.

Etimología

  • Antiopella hace referencia a Antíope (en griego antiguo Άντίοπη), según la mitología griega, una hija de Eolo.
  • Cristata se refiere a que tiene cresta, según Bernard PICTON en su libro «Nudibranchs of The British Isles».

Distribución
Esta especie aparece distribuida por todas las costas europeas, desde el Mar del Norte hasta el Mediterráneo, también en Canarias, Madeira y Azores. En la Península Ibérica ha sido citada en todas sus áreas costeras, tanto atlánticas como mediterráneas. En Cataluña es relativamente frecuente en diferentes localidades de la Costa Brava.

Citas georeferenciadas conocidas de la especie: Antiopella cristata
Fuentes:
: OBIS
: GROC 2010-2011
: Enric Madrenas
: João Pedro Silva
: Bernard Picton
: GBIF.ORG
: OPK
: VIMAR
: Manuel Ballesteros.
: M@re Nostrum
: Altres fonts
: Marine Regions

Especies similares
Por sus características, es inconfundible.

Abundancia

    Mediterráneo occidental: ★★☆☆☆
    Mediterráneo oriental: ★★☆☆☆
    Océano Atlántico: ★★★☆☆
Mes

Esta gráfica muestra la probabilidad de observación mensual de Antiopella cristata basada en nuestros propios registros.

Vídeos

 

Otras fotos

Bibliografía

    Aerts LAM. 1994. Seasonal distribution of nudibranchs in the southern delta area, S W. Netherlands. J. Molluscan Stud. 60(2):129-139.
    Affeld S, Wägele H, Avila C, et al. Distribution of homarine in some Opisthobranchia (Gastropoda : Mollusca). Bonner Zoologische  Beiträge 55(3-4):181-190.
    Alder J. 1865. Report on the Mollusca, In: Reports of deep sea dredging on the coasts of Northumberland and Durham, 1862-4, Natural History Transactions Northumberland & Durham 1:5-11.
    Alder J, Hancock A. 1851. A monograph of the British nudibranchiate Mollusca: with figures of all the species. Ray Society, London.
    Altena CO v. R. 1937. Bijdrage tot de Kennis der Fossiele, Subfossiele en recente Mollusken, die op de Nederlansche Stranden Aanspoelen, en Hunner Verspreiding, xii + 184 pp, 12 pls. D. van Sijn & Zonen, Rotterdam.
    Anderson J. 1999 2014. Janolus cristatus accessed through: Scottish Nudibranchs on 2014-12-21. Available from http://www.nudibranch.org/Scottish Nudibranchs/janolus-cristatus.html.
    Avila C. 1992. A preliminary catalogue of natural substances of opisthobranch molluscs from western Mediterranean and near Atlantic. Scientia Marina 56(4):373-382.
    Avila C. 1995. Natural products of opisthobranch molluscs: a biological review. Oceanography and Mar Biol: an Annual Review 33: 487-559.
    Badalamenti F, Gristina M. 1986. Formazione ed evoluzione della malacofauna in una barriera artificiale di nuovo impianto presso terrasini (Palermo): I. Gastropoda. Lavori della Societa Italiana di Malacologia 22:29-38.
    Ballesteros M. 1984. Nudibranquios: miscelanea de formas y coloraciones. Immersio 3(4):20-24.
    Ballesteros M. 1991. Els Opistobranquis. pp. 416-427. In: Historia Natural dels Països Catalans,  Invertebrats no artròpodes. Enciclopèdia Catalana. Barcelona.
    Ballesteros M. 2007. Lista actualizada de los opistobranquios (Mollusca: Gastropoda: Opisthobranchia) de las costas catalanas. Spira. 2(3):163–188.
    Ballesteros M. 1980. Contribución al conocimientos de los Sacoglosos y Nudibranquios (Mollusca: Opisthobranchia). Estudio anatómico, sistemático y faunístico de las especies del mediterráneo español. Tesis Doctoral. Barcelona: Universitat de Barcelona.
    Ballesteros M, Pontes M, Madrenas E. 2015. Opisthobranch from Medes Islands (Marine Protected Area, Costa Brava, Catalonia, NE Spain): 40 years of study. Available from https://www.facebook.com/people/5th-International-Workshop-on-Opisthobranchs/100072425991990/.
    Ballesteros M, Madrenas E, Pontes M. 2016. Actualización del catálogo de los moluscos opistobranquios (Gastropoda: Heterobranchia) de las costas catalanas. Spira. 6:1–28.
    Ballesteros M, Madrenas E, Pontes M. 2023. OPK - Opistobranquis. Available from https://opistobranquis.info/.
    Ballesteros M, Pontes M, Madrenas E. 2019. Els nudibranquis del mar català. Figueres: Brau Edicions. 192 p.
    Barash A, Danin Z. 1988. Contribution to the knowledge of Opisthobranchia of Cyprus. Bollettino Malacologico (Pubblicazione Mensile Edita dalla Societa Italiana di Malacologia) 24(9-12):243- 260.
    Bardarson GG. 1919. Saelindyr vid Island (Mollusca marina islandiae). Skyrsla isl. náttúrufraedisfjelag, (1917-1918): 45-75.
    Bardarson GG. 1920. Om den marine molluskfauna ved vestkysten af Island. Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs Biologiske Meddelelser, Kjobenhavn 2(3):1-139.
    Barletta G. 1981. Gasteropodi nudi (Pleurobranchomorpha, Sacoglossa, Aplysiomorpha e Nudibranchia) Consiglio Nazionale delle Richerche, Guide per il riconoscimento delle specie animali delle acque lagunari e costiere italiane AQ/1/92, 3. Quaderni della Civica Stazione Idrobiologica di Milano (9):1-124.
    Barletta G. 1976. Considerazioni sulla bionomia dei “Nudibranchi” e sulla loro alimentazione (nota preliminare). Conchiglie (Notiziario Mensile della Unione Malacologica Italiana) 12(5-6):117-128.
    Barletta G, Melone G. 1976. Nudibranchi del Promontorio di Portofino (Genova) (Gastropoda Nudibranchia). Natura, Societa Italiana di Scienze Naturali, Milano 67(3-4):203-236.
    Barletta G, Mariani M, Perego C. 1990. Considerazioni preliminari sugli opistobranchi viventi nella baia di Paraggi (Ge). Lavori della Societa Italiana di Malacologia 23:247-260.
    Bate CS. 1850. Notes on the fauna of Swansea and the neighbourhood, made during the summer of 1849. Annual Report of the Swansea Literary & Scientific Society; pp 23-37, pls. 1-3.
    Beddard FE. 1892. Animal coloration: an account of the principal facts and theories relating to  the colours and markings of animals, vii. Swan Sonnenschein & Co., Macmillan & Co.
    Bedulli D, Cattaneo-Vietti R, Chemello R, et al. 1995. Gastropoda Opisthobranchia, Divasibranchia, Gymnomorpha, Fascicolo 15, pp. 1-23.  In: A. Minelli, A. Ruffo, & S. La Posta (Eds.). Checklist delle specie fauna italiana. Bologna: Calderini (Checklist delle specie della Fauna Italiana).
    Bergh LSR. 1882. Beitrage zur Kenntniss der Aeolidiaden. VII. Verhandlungen der koniglich-kaiserlich Zoologisch-botanischen Gesellschaft in Wien (Abhandlungen) 32:7-74, pls. 1-6.
    Betti F, Bavestrello G, Cattaneo-Vietti R. 2021. Preliminary evidence of fluorescence in Mediterranean heterobranchs. Journal of Molluscan Studies. 87:eyaa040. https://doi.org/10.1093/mollus/eyaa040.
    Bielecki S, Cavignaux G, Crouzet JM, et al. 2011. Des limaces de rêve.
    Brown GH, Picton BE. 1979. Nudibranchs of the British Isles — a colour guide. Underwater Conservation Society, Manchester, by R. Earll. 30 p.
    Calado G, Urgorri V, Gaspar R, et al. 1999. Catálogo de los moluscos opistobranquios bentónicos de las costas de Setúbal-Espichel (Portugal). Nova Acta Científica Compostelana (Bioloxía) 9: 285-294.
    Calado G, Malaquias M, Gavaia C, et al. 2003. New data on opisthobranchs (Mollusca: Gastropoda) from the southwestern coast of Portugal. Boletín Instituto Español de Oceanografía 19 (1-4): 199-204.
    Calvín Calvo JC. 1995. El ecosistema marino mediterráneo, guía de su fauna y su flora.
    Canessa M, Bavestrello G, Cattaneo-Vietti R, et al. 2021. Rocky substrate affects benthic heterobranch assemblages and prey/predator relationships. Estuarine, Coastal and Shelf Science 38: 539-558. 261:1–13. https://doi.org/10.1016/j.ecss.2021.107568.
    Cattaneo-Vietti R. 1990. Colore e mimetismo negli opistobranchi. Lavori della Societa di Malacologia 23:217-228.
    Cattaneo-Vietti R. 1986. Alcune considerazioni sui molluschi opistobranchi del Mar Ligure. Lavori Societa Italiana di Malacologia 22:85-96.
    Cattaneo-Vietti R, Barletta G. 1984. Elenco preliminare dei molluschi opistobranchi viventi nel Mediterraneo (Sacoglossa, Pleurobranchomorpha, Acochlidiacea, Aplysiomorpha, Nudibranchia). Bollettino Malacologico (Pubblicazione Mensile Edita dalla Societa Italiana di Malacologia) 20(9-12):195-218.
    Cattaneo-Vietti R, Chemello R. 1991. The opisthobranch fauna of a Mediterranean lagoon (Stagnone di Marsala, western Sicily). Malacologia 32(2):291-299.
    Cattaneo-Vietti R, Chemello R. 1987. Alcune considerazioni sui molluschi opistobranchi della Sicilia. Bollettino Malacologico (Pubblicazione Mensile Edita dalla Societa Italiana di Malacologia) 23(5-8):207-222.
    Cattaneo-Vietti R, Thompson TE. 1989. Mediterranean opisthobranch molluscs: a zoogeographic approach. Bollettino Malacologico (Pubblicazione Mensile Edita dalla Societa Italiana di Malacologia) 25(5-8):183-204.
    Cattaneo-Vietti R, Chemello R, Giannuzzi-Savelli R. 1990. Atlas of Mediterranean Nudibranchs. Rome, Italy: La Conchiglia. 264 p.
    Cervera JL, García-Gómez JC. 1986. Moluscos opistobranquios del litoral occidental andaluz: nuevas aportaciones faunísticas. Iberus 6 (2): 201-207.
    Cervera JL, Templado J, García-Gómez JC, et al. 1988. Catálogo actualizado y comentado de los Opistobranquios (Mollusca, Gastropoda) de la Península Ibérica, Baleares y Canarias, con algunas referencias a Ceuta y la isla de Alborán. Iberus, supl. 1: 1-84.
    Cervera JL, Calado G, Gavaia C, et al. 2004. An annotated and updated checklist of the opisthobranchs (Mollusca: Gastropoda) from Spain and Portugal (including islands and archipelagos). Boletín Instituto Español de Oceanografía, 20 (1-4): 1-111. L.
    Chemello R. 1986. Studio della malacofauna costiera dell’Isola di Ustica (Gastropoda). Lavori della Societa Italiana di Malacologia 22:51-76.
    Cockerell TDA, Eliot CNE. 1905. Notes on a collection of Californian nudibranchs. Journal of Malacology 12(3):31-53, pls. 7-8.
    Cornet R, Marchad M. 1951. Inventaire de la faune marine de Roscoff Mollusques. Travaux de la Station Biologique de Roscoff, Suppl 5:1-80.
    Dacosta JM, Pontes M, Ollé i Callau A, et al. 2009. Seguiment de mol·luscs opistobranquis a la platja des Caials (Cadaqués, Alt Empordà). Contribució al catàleg del Parc Natural de Cap de Creus. Annals de l’Institut d’Estudis Empordanesos. 40:107–130. https://doi.org/10.2436/20.8010.01.8.
    De Fez S. 1974. Ascoglosos y Nudibranquios de España y Portugal. Valencia, Spain: Consejo Superior de Investigaciones Científicas. 325 p.

    Bibliografía basada en los trabajos de Steve Long, 2006. Bibliography of Opisthobranchia 1554-2000 y Gary McDonald, 2009. Bibliographia Nudibranchia, con actualizaciones posteriores procedentes de otras fuentes.

Más información

Citar este artículo como:

Ballesteros, M., Madrenas, E. & Pontes, M. (2023) "Antiopella cristata" en OPK-Opistobranquis. Publicado: 16/05/2012. Accedido: 19/03/2024. Disponible en (https://opistobranquis.info/es/?p=554)

Para poder copiar esta cita clique el botón de la derecha.